גרין ניו דיל ישראלי פלסטיני

מגפת הקורונה התפשטה לגדה המערבית ולרצועת עזה והוכיחה שוב את האחדות האקלימית והבריאותית של ישראל עם השטחים הפלסטינים הכבושים. מעבר מתמיד של אנשים וסחורות בין האזורים השונים, מחייב לראות את השטח שבין נהר הירדן והים התיכון, כיחידה גאוגרפית אפידמיולוגית אחת. מנכ"ל משרד הבריאות הישראלי לשעבר, משה בר סימן טוב, קבע שגדר ההפרדה לא תוכל למנוע את התפשטות הנגיף בין ישראל לשטחים, ועמדות דומות נשמעו על ידי בכירי הרפואה בישראל. למרות זאת הבעיה הפלסטינית כלל אינה קיימת בשיח הפוליטי לקראת הבחירות בישראל, שמצטמצם לבחירה בין נתניהו ובין מתנגדיו.
ההתנגדות של הנשיא ביידן להתנחלויות אין משמעותה שהרעיון של שתי מדינות קם לתחייה, למרות כל הניסיונות של הרשות הפלסטינית להפיח בו חיים מחדש. התיאום הביטחוני עם ישראל, ההסכמה לקבל את כספי המיסים, ההכרזה על בחירות למוסדות הרשות – כל אלה הם צעדים שנועדו ליצור רושם כאילו הדברים חוזרים למסלולם הרגיל. כאילו תקופת טראמפ ועסקת המאה שלו היו רק מכשול קטן בדרך להקמת המדינה הפלסטינית במסגרת הרעיון של שתי מדינות.
אין ספק שארבע השנים של ממשל טראמפ, הותירו את חותמן על המציאות הישראלית והפלסטינית. שנים אלה שכנעו את המפלגות הישראליות שאין צורך להתייחס לנושא הפלסטיני. קיימת הסכמה מקיר אל קיר ש"הסכמי אברהם", שנחתמו עם מדינות ערב מעל ראשם של הפלסטינים, הם הישג לישראל. הנושא הפלסטיני הפך לנושא שולי לא רק בישראל אלא גם בעולם הערבי.
למרות שבחירת ביידן לא הפכה את הפתרון של שתי מדינות לריאלי, היא מהווה מכה לימין הישראלי ולמדיניותו הגזענית כלפי הפלסטינים. אין ספק שממשל ביידן יתנגד למשטר האפרטהייד שאותו כופה ישראל על השטחים הכבושים. בתוכניתו של ביידן – הנושא של כלכלה ירוקה משולב באופן בלתי נפרד עם הנושא השוויון בין לבנים ושחורים. לא לחינם היו אלה המצביעים השחורים, שהיטו את הכף ונתנו לביידן את הניצחון על טראמפ. תומכי טראמפ, אותם תומכי "העליונות הלבנה" שהתפרעו ערב חילופי השלטון בגבעת הקפיטול, יודעים זאת היטב, ובהתקפתם ניסו לסובב את הגלגל לאחור.
הגרין ניו דיל הישראלי-פלסטיני שאנו מציעים קושר באופן הדוק בין הצלת כדור הארץ לבין יצירה של מדינה משותפת שוויונית ודמוקרטית במרחב שבין נהר הירדן לים התיכון. האקלים הוא אקלים אחד וכך גם הדמוקרטיה. המציאות שבה חברה אחת משעבדת חברה אחרת היא בלתי נסבלת. תכנית הגרין ניו דיל מהווה הסכם בין האזרח ובין המדינה, שמבוסס על חלוקה צודקת של העושר ושותפות שוויונית בין כל האזרחים. תכנית זו מקורה בניו דיל שהגה ויישם הנשיא האמריקאי פרנקלין ד. רוזוולט, בעקבות המשבר הגדול של 1929, שנגרם בעקבות נפילת הבורסה, כאשר מיליוני אמריקאים נותרו מובטלים וחסרי כל.
אנו טוענים שבמאה ה-21, לא ניתן להפריד תכנית זו מהצורך לפתח כלכלה מבוססת אנרגיות חלופיות, שתואמות את המהפכה התעשייתית הרביעית. תרגומה של התכנית למציאות הישראלית-פלסטינית, מחייב שותפות שוויונית בין שני העמים. המדיניות הירוקה לא יכולה להתקיים בצלו של משטר אפרטהייד. אם ישראל רוצה להיות שותפה חיובית בקהילייה הבינלאומית, היא חייבת לתרום את חלקה במאבק נגד ההתחממות הגלובאלית ולסיים את הכיבוש.
השינוי שאנו מציעים אינו תלוי רק במה שתעשה ישראל, אלא גם במה שיעשו הפלסטינים. לא רחוק היום שבו הפלסטינים יתקוממו נגד משטר השחיתות ששולט בגדה המערבית ובעזה, ישימו קץ להסכם אוסלו המעוות, ויתאחדו לתמיכה בתנועה דמוקרטית ישראלית-פלסטינית, שדורשת את מלוא זכויותיהם האזרחיות על בסיס העקרון של איש/ה אחד/ת קול אחד. ברור שתנועה כזו תזכה לתמיכה של ישראלים רבים ושל כוחות דמוקרטיים ברחבי העולם, ותאפשר לנושא הפלסטיני לחזור להיות נושא מרכזי וחשוב בכל הקשור לסיום הסכסוך הישראלי פלסטיני. מכאן קריאתנו לכוחות דמוקרטים בישראל ובפלסטין לשלב ידיים ולהתאחד בבנייה משותפת של חברה שוויונית, ירוקה ודמוקרטית.

انتشار وباء كورونا إلى الضفة الغربية وقطاع غزة كشف حقيقة ثابتة وهي أن إسرائيل والمناطق الفلسطينية المحتلة هي وحدة صحية واحدة، نظراً لسيطرة إسرائيل على هذه المناطق والتنقل الدائم للأشخاص والبضائع والاختلاط بين المستوطنات والبلدات الفلسطينية، الأمر الذي يقضي بأن الإقليم الجغرافي الممتد ما بين النهر والبحر هو في الحقيقة وحدة صحية واحدة. هذا ما اعترف به مدير عام وزارة الصحة الإسرائيلي السابق بقوله حول خطر وباء كورونا بأن جدار الفصل لا يمكن أن يمنع انتشار الفيروس بين إسرائيل والضفة الغربية وغزة. ومع ذلك القضية الفلسطينية غائبة عن النقاش السياسي في إسرائيل، والذي يتوقف عند الخط الأخضر ويختصر في المعركة المحتدمة بين نتنياهو وأنصاره وبين معارضيه.
ومن جهة أخرى، فإن هزيمة ترامب أمام بايدن دفنت مشروع صفقة القرن الذي أضفى الشرعية للاستيطان اليهودي في الضفة الغربية وقضى وبشكل نهائي على فكرة "الدولتين"، أي إقامة الدولة الفلسطينية المستقلة إلى جانب إسرائيل. إلا أن فوز بايدن وما يحمله من مواقف معارضة للاستيطان ولفكرة ضم المستوطنات إلى إسرائيل لا يعني أن الأفق لإعادة إحياء خطة الدولتين قد فُتح من جديد رغم الخطوات المحمومة التي تقوم بها السلطة الفلسطينية من أجل إنعاش هذا الهدف. إن إعادة التنسيق الأمني مع الاحتلال وقبول أموال المقاصة والإعلان عن الانتخابات الفلسطينية لأول مرة بعد 15 عام، هي خطوات اتخذتها السلطة في رام الله الهدف منها لفت الانتباه لها وكي تثبت بأن الأمور تعود الآن إلى مجراها الطبيعي وأن فترة ترامب لم تكن سوى مطب على الطريق نحو الدولة.
في حقيقة الأمر تركت السنوات الأربع من ولاية ترامب في البيت الأبيض بصماتها على الواقع الإسرائيلي والفلسطيني، وعلى الرغم من أنها لم تستطع دفن القضية الفلسطينية. فما نراه اليوم هو تعميق القناعة عند الأحزاب الإسرائيلية بأسرها بأن القضية الفلسطينية ليست موضوعاً ملحاً، وترسخ هذا الإهمال بعد قيام إسرائيل بمساعدة من ترامب بتوقيع اتفاقيات سلام وتطبيع مع كل من الامارات والبحرين والسودان والمغرب وبدعم وتشجيع من قبل المملكة السعودية. هذا الواقع الجديد جعل القضية الفلسطينية موضوعاً هامشياً ليس على مستوى الإسرائيلي فقط بل في العالم العربي أيضاً.
فوز بايدن لا يمكن أن يعيد الكرة إلى الوراء ويجعل حل الدولتين واقعياً، لكنه يمثل من دون شك ضربة لليمين الإسرائيلي وسياسته العنصرية تجاه الفلسطينيين. إن إدارة بايدن ستعارض وبشدة نظام الأبرتهايد (التفرقة العنصرية) المطبق من قبل إسرائيل على المناطق المحتلة. فبرنامج بايدن الداخلي يدعو إلى محاربة الاحتباس الحراري وإلى مكافحة الفقر ومناهضة التفرقة العنصرية تجاه المواطنين السود. وإن الاقتصاد الأخضر والمساواة بين البيض والسود هما وحدة واحدة لا يمكن الفصل بينهما. فقد كان لصوت الناخب الأسود فضل في إحراز بايدن الفوز على ترامب المدعوم من قبل الفاشيين الذين داهموا مبنى الكونغرس في مطلع العام في محاولة يائسة لقلب نتائج الانتخابات.
ومن هذا المنطلق، فإن برنامج "النيو ديل الإسرائيلي الفلسطيني الأخضر" يربط وبشكل وثيق بين مهمة إنقاذ الكرة الأرضية وبين مهمة منح الفلسطينيين كامل حقوقهم المدنية في دولة واحدة ما بين النهر والبحر. وإن مبدأ محاربة التلوث المناخي يعتبر وحدة متكاملة لا تتجزأ مثله مثل الديمقراطية باعتبارها مبدأ لا يتجزأ.
"النيو ديل" هو العهد بين الدولة والمواطن على أساس إعادة توزيع الثروة والمشاركة المتساوية بين كل أفراد المجتمع مثل ما تحقق في عهد الرئيس الأمريكي فرانكلين د. روزفلت في ثلاثينيات القرن الماضي. ولكن في عصرنا لا بد لهذا العهد أن يعتمد على الطاقة المتجددة وأن يتلاءم مع الثورة الصناعية الرابعة. وفي الواقع الإسرائيلي الفلسطيني لا يمكن تحقيق النيو ديل إلا على أساس المشاركة المتساوية بين الشعبين. وإن السياسة الخضراء لا يمكن أن تنجز في ظل نظام الأبرتهايد. طالما ستبقى إسرائيل دولة احتلال تحتل شعب كامل وتنكر أهداف الثورة الخضراء فستكون حتماً منبوذة في العالم.
إن هذا التغيير لا يتعلق بما ستقوم به إسرائيل فقط بل يعتمد على ما سيقوم به الفلسطينيون بأنفسهم. فإذا ثاروا ضد نظام الفساد السلطوي في كل من الضفة الغربية وغزة وقضوا على اتفاق أوسلو وتوحدوا وراء حركة ديمقراطية تطالب بكامل الحقوق المدنية على أساس مبدأ لكل إنسان صوت واحد (one person one vote) ستلقى هذه الحركة دعم القوى الديمقراطية في الولايات المتحدة والعالم بأسره وستعود القضية الفلسطينية وتكسب أهميتها من جديد على الصعيد العربي والإسرائيلي على حد سواء.
فالفلسطينيون هم أصحاب القضية الأساسيون وعليهم أن ينظروا ويراقبوا ما يحدث حولهم وتحديداً في الولايات المتحدة لكي يتبنوا البرنامج الذي بات عقيدةً عالمية، أي الاقتصاد الأخضر، وترجمته المحلية هي "النيو ديل الإسرائيلي – الفلسطيني الأخضر". وعلى هذا الأساس من الممكن أن تتوحد القوى الديمقراطية في فلسطين وإسرائيل لبناء مجتمع جديد على أساس اقتصاد أخضر ودولة واحدة تمنح لكل مواطن كامل حقوقه المدنية والثقافية والاقتصادية. فالاقتصاد الأخضر يخلق لغة جديدة ويعتبر أساساً متيناً للتعايش السلمي والديمقراطي بين الشعبين.